John Timmer – 26 okt 2021 23:14 uur UTC

De moderne menselijke samenleving maakt het voor astronomen steeds moeilijker om hun werk te doen. Hoewel we radiostille gebieden en initiatieven voor donkere luchten hebben aangewezen, zijn de spanningen recentelijk toegenomen door de lancering van breedbandinternetsatellieten, die in snelgroeiende aantallen aanwezig zijn.

De afgelopen weken zijn de redenen voor deze zorgen naar voren gekomen. Begin oktober publiceerden onderzoekers artikelen die suggereerden dat een waarneming die was toegewezen aan een van de meest afgelegen sterrenstelsels die we kennen, in feite het product was van ruimteafval dat in een baan om de aarde cirkelde. En op maandag beschreef het Breakthrough Listen-project hoe hard het werkte om te bepalen dat een veelbelovend ogend SETI-signaal eigenlijk het product was van aardgebonden elektronica.

De eerste waarneming in kwestie was mogelijk de meest verre supernova die ooit is waargenomen. Het artikel dat het beschrijft, observeerde een flits in het nabij-infrarood die samenviel met de locatie van een van de eerste sterrenstelsels van het heelal. Als de flits daar vandaan kwam, zou de roodverschuiving veroorzaakt door de tussenliggende afstand betekenen dat de oorspronkelijke burst in het UV-bereik was, wat suggereert dat het het product van een supernova was. Dat zou betekenen dat we de dood van een van de eerste sterren in het heelal hadden waargenomen, een potentieel belangrijke bevinding.

Maar sindsdien hebben andere kranten gesuggereerd dat, gezien de timing en de bron van de waarnemingen, de locatie ook zou zijn samengevallen met de positie van een ter ziele gegane Russische booster. En de kans dat we een beetje ruimteafval hebben gezien, is aanzienlijk groter dan de kans dat we toevallig kijken naar een ster die zo ver ontplofte. Dus de kranten beweerden dat we waarschijnlijk geen supernova hebben gezien.

De auteurs van het originele artikel waarin de observaties worden beschreven, denken niet dat de kritieken steekhoudend zijn. Hier is een uitstekende samenvatting van de stand van de argumenten. Hoe die argumenten ook uitpakken, de aanwezigheid van ruimteafval heeft de interpretatie van waarnemingen duidelijk aanzienlijk gecompliceerder gemaakt.

Op maandag bracht Breakthrough Listen twee artikelen uit waarin een SETI-observatiecampagne wordt beschreven die gericht was op Proxima Centauri. Dit is de ster die het dichtst bij de zon staat en heeft ook een planeet in zijn bewoonbare zone. Het eerste artikel is grotendeels een beschrijving van het proces en de gebruikte hardware (een radiotelescoop genaamd Murriyang bij het Australische Parkes Observatory), evenals de ruwe statistieken van de waarnemingen.

Die statistieken geven een idee van de uitdagingen waarmee SETI-onderzoekers worden geconfronteerd. Tijdens de waarnemingen stegen meer dan 4 miljoen individuele signalen voldoende boven de ruis om de drempel voor analyse te overschrijden. Maar de overgrote meerderheid van deze signalen waren vals; ze kwamen ofwel slechts één keer opdagen en kwamen nooit meer terug of waren ook aanwezig toen de telescoop naar andere objecten werd gedraaid die als controle fungeerden.

Zelfs toen al die valse signalen waren geëlimineerd, waren er meer dan 5.000 gebeurtenissen die verder werden geanalyseerd. De meeste hiervan – 57 procent – kwamen uit frequentiebereiken waar menselijke zendapparatuur bekend is. Toen deze en andere factoren werden overwogen, werd slechts één signaal, bekend als blc1 (Breakthrough Listen kandidaat één), de moeite waard geacht om in detail te bekijken.

Blc1 verscheen in meerdere waarnemingen van Proxima Centauri die in de loop van enkele uren werden gedaan en niet wanneer de telescoop ergens anders was gericht. Het was smal, aanwezig over een enkele Hertz van het spectrum in plaats van de bredere signalen die door natuurlijke gebeurtenissen worden geproduceerd. De centrale frequentie van Blc1 dreef ook af, wat betekent dat het geleidelijk over het spectrum naar nieuwe frequenties bewoog. Dit komt mogelijk doordat de bron snel genoeg beweegt om Doppler de frequentie van de bron te laten verschuiven, wat je zou verwachten van een bron op een planeet die in een baan rond de aarde draait.

Dus in theorie lijkt dit precies op waar onderzoekers van Breakthrough Listen naar op zoek waren. Dat is de reden waarom hun paper alle moeite beschrijft die ze hebben gestoken om aan te tonen dat het niet was wat ze zochten.